Wczoraj zapadł wyrok w głośnym procesie wytoczonym przez Johnny’ego Deppa byłej żonie, Amber Heard. Aktorowi udało się przekonać ławę przysięgłych, że jego była żona naruszyła jego dobre imię w felietonie dla „The Washington Post”. Tytułem odszkodowania Amber Heard będzie musiała zapłacić byłemu mężowi ponad 10 milionów dolarów. Jednocześnie jednak ława przysięgłych uznała, że również Johnny Depp dopuścił się zniesławienia aktorki, a sąd przyznał jej 2 miliony odszkodowania.
Jednym z wątków, które pojawiły się przy okazji burzliwego sporu jest hasło SLAPP. To m.in. na narzędzia ochrony prawnej Anti-SLAPP powoływali się prawnicy Amber Heard próbując zwalczyć powództwo Deppa.
Co kryje się za tym akronimem i czym tak naprawdę jest SLAPP?
„SLAPP” czyli Strategic Lawsuit Against Public Participation to określenie opisujące zespół działań prawnych, których głównym celem jest usunięcie ważnych społecznie tematów z debaty publicznej i cenzurowanie krytyków z wykorzystaniem legalnych środków prawnych. Przejawem takich działań są np. pozwy o naruszenie dóbr osobistych czy naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa wytaczane dziennikarzom lub aktywistom przez biznesmenów, korporacje, a nawet instytucje państwowe jako forma działań odwetowych za nagłaśnianie niewygodnych dla nich tematów. W pozwach typu SLAPP niekoniecznie chodzi o wygraną, a głównym celem jest zastraszenie sygnalistów i skłonienie ich do odpuszczenia dalszego nagłaśniania sprawy. W szerszej perspektywie działania SLAPP służą wywołaniu efektu mrożącego (ang. „chilling efekt”), który ma zniechęcić kolejnych krytyków od upubliczniania nieprawidłowości z obawy przed ryzykiem wieloletniego (i bardzo kosztownego) sporu sądowego.
Anti- SLAPP czyli ochrona przed nadużyciami procesowymi
Z oczywistych względów akcje typu SLAPP stanowią ogromne zagrożenie dla wolności słowa i interesu publicznego. Aby im przeciwdziałać, w niektórych stanach USA przyjęto szczególne pakiety rozwiązań prawnych, określane jako Anti-SLAPP, które mają chronić dziennikarzy czy aktywistów przed takim nadużyciom. Przepisy Anti-SLAPP przewidują m.in. możliwość oddalenia powództwa z uwagi ochronę wypowiedzi o znaczeniu publicznym, procedury umożliwiające wczesne odrzucenie pozwu, czy prawo do domagania się zwrotu kosztów poniesionych na obronę przed SLAPP.
To m.in. na ochronę wynikającą z przepisów Anti-SLAPP powołuje się zespół prawników Amber Heard w odpowiedzi na roszczenia Johnny’ego Deppa. Prawnicy aktorki utrzymują, że publikując swój słynny felieton Amber Heard nagłaśniała istotny publicznie problem przemocy domowej, a pozew byłego męża prowadzi tak naprawdę do uciszenia głosu maltretowanych kobiet.
W marcu w trakcie etapu przesłuchań wstępnych sąd pozytywnie rozpoznał wniosek prawników aktorki i zezwolił by w trwającym procesie mogli oni powoływać się na ochronę Anti-SLAPP. Zapadłe wczoraj rozstrzygnięcie pokazało jednak, że prawnikom Deppa udało się przekonać ławę przysięgłych, że pani Heard rozpowszechniała informacje dotyczące jej małżeństwa, które były fałszywe oraz że działała ona w złej wierze, chcąc zniesławić byłego męża (ang. „with actual malice”) .
Anti-SLAPP w Polsce
W Polsce od lat organizacje pozarządowe skupiające aktywistów postulują o wprowadzenie mechanizmów ochronnych wzorowanych na Anti-SLAPP. Rozwiązania zapobiegające bezsensownym oskarżeniom są też przygotowywane na poziomie Unii Europejskiej. Niestety, obecnie trudno mówić o istnieniu systemowej ochrony przed SLAPP. Aktywistom pozostaje konieczność obrony przed bezpodstawnymi zarzutami w trakcie postępowania sądowego.
Jeżeli jesteś aktywistą i grozi Ci postępowanie sądowe z powodu naruszenia dóbr osobistych, warto zasięgnąć porady doświadczonego prawnika już na samym początku sporu. Wsparcie adwokata na wczesnym etapie pozwoli zminimalizować koszty i trudności związane z obroną przed nieuzasadnionymi roszczeniami.