Standardy ochrony małoletnich stanowią zbiór zasad, procedur i wytycznych mających na celu zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa, dobrostanu oraz wsparcia w każdym aspekcie ich życia, w szczególności które pomagają tworzyć bezpieczne i przyjazne środowisko w szkołach, przedszkolach oraz innych placówkach, instytucjach (podmiotach), które działają na rzecz małoletnich. Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze kwestie związane ze standardami ochrony małoletnich.
Podstawa prawna standardów ochrony małoletnich
Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich przed przemocą został wprowadzony ustawą z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Na mocy noweli, uległy zmianie przepisy ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz.U. z 2023 r. poz. 1304 ze zm., dalej jako: „Ustawa”).
Podmioty zobowiązane do wdrożenia standardów ochrony małoletnich:
Obowiązek wdrożenia standardów ochrony małoletnich spoczywa, zgodnie z art. 22 b ustawy, na każdym:
- organie zarządzającym jednostką systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900), oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
oraz
- organizatorze działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
Dodatkowo, obowiązek wprowadzenia standardów mają także podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich.
Obowiązek wdrożenia i stosowania standardów dotyczy zarówno placówek publicznych, jak i prywatnych, a także wszystkich instytucji, których działalność jest związana z małoletnimi, nie tylko na stałe, ale także okresowo.
Termin na wdrożenie standardów ochrony małoletnich:
Termin na wdrożenie standardów ochrony małoletnich wynosi 6 miesięcy od dnia 15 lutego 2024 r. tj. od daty wejścia w życie przepisów zmieniających wymienione powyżej akty prawne. Zatem standardy ochrony małoletnich winny być wdrożone do dnia 15 sierpnia 2024 r.
Co powinno się znajdować w standardach ochrony małoletnich:
- Kodeks bezpiecznych relacji personel-dziecko:
– zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich
- Procedura interwencji oraz osoby odpowiedzialne:
– zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
– procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskiej Karty”;
– osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
- Dokumentowanie zgłoszeń:
– sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
- Ewaluacja standardów:
– zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
– obowiązek co najmniej raz na dwa lata dokonywania oceny standardów w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami. Wnioski z przeprowadzonej oceny należy pisemnie udokumentować.
- Edukacja personelu i osoby odpowiedzialne za ten proces:
– zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności
- Informowanie rodziców i dzieci o standardach:
– zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
– standardy sporządza się mając na względzie konieczność ich zrozumienia przez osoby małoletnie;
– podmioty udostępniają standardy na stronie internetowej oraz wywieszają w widocznym miejscu w swoim lokalu.
- Kodeks bezpiecznych relacji dziecko-dziecko:
– wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
- Bezpieczny dostęp do Internetu:
– zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
– procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
- Plan wsparcia po ujawnieniu krzywdzenia:
– zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
- Sytuacja dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci ze specjalnymi potrzebami:
– w standardach uwzględnia się sytuację dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Należy pamiętać, że podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich winne określić w sposób dostosowany do charakteru prowadzonych usług, w szczególności:
- Kodeks bezpiecznych relacji personel-dziecko:
– zasady zapewniające bezpieczne relacje między personelem podmiotu a małoletnim, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
- Zasady i procedury identyfikacji małoletniego i jego relacji:
– zasady i procedury identyfikacji małoletniego przebywającego w obiekcie hotelarskim i jego relacji w stosunku do osoby dorosłej, z którą przebywa w tym obiekcie;
- Zasady i procedury reagowania na zagrożenie dobra małoletniego oraz osoby odpowiedzialne;
– zasady i procedury reagowania w przypadku uzasadnionego przypuszczenia, że dobro małoletniego znajdującego się na terenie obiektu hotelarskiego lub korzystającego z usług turystycznych jest zagrożone;
– procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego oraz zawiadamianie sądu opiekuńczego;
- Edukacja personelu i osoby odpowiedzialne za ten proces:
– zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu podmiotu do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności.
- Sytuacja dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci ze specjalnymi potrzebami:
– w standardach uwzględnia się sytuację dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Obowiązek weryfikacji personelu oraz odpowiedzialność
Od 15 lutego 2024 r., został również wprowadzony szerszy niż dotychczas obowiązek weryfikacji osób dopuszczonych do pracy lub do innej działalności związanej z małoletnimi w Rejestrze Sprawców Przestępstw na tle seksualnym.
Odpowiedzialność za niewdrożenie standardów:
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, za niespełnienie obowiązku wdrożenia standardów ochrony przez podmioty do tego zobowiązane, można nałożyć następujące kary:
- Brak wdrożenia standardów będąc do tego zobowiązanym zagrożone jest karą grzywny do 250 zł albo karą nagany – (art. 23b ust. 1 Ustawy)
- Ponowne stwierdzenie braku wdrożenia standardów będąc do tego zobowiązanym zagrożone jest karą grzywny nie niższą niż 1000 zł + świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości 10.000 zł – (art. 23b ust. 2 oraz art. 24a ust. 2 Ustawy).
Standardy ochrony małoletnich powinny być dostosowane do charakteru i rodzaju placówki lub jej działalności.
Język użyty w tych standardach powinien być dostosowany do odbiorcy – czyli małoletnich.
Standardy powinny być łatwo dostępne, dlatego powinny zostać opublikowane na stronie internetowej oraz powinny zostać wywieszone w widocznym miejscu w lokalu, w formie zarówno pełnej, jak i skróconej, przeznaczonej dla małoletnich.
Wersja skrócona powinna być jasna i czytelna dla małoletniego, a także powinna zawierać istotne informacje, takie jak np. numery telefonów interwencyjnych.