Podczas robienia wakacyjnych zdjęć oraz rozpowszechniania ich w swoich mediach społecznościowych, mało kto myśli o kwestiach prawnoautorskich. Zasadą jest, że rozpowszechnianie utworu, w rozumieniu prawa autorskiego, zależne jest od zgody twórcy. Czy oznacza to, że, chcąc udostępnić na Facebooku zdjęcie obiektu architektonicznego, musimy uzyskać zgodę twórcy lub jego spadkobierców?
Wolność panoramy
Czym jest prawo panoramy? To nic innego jak wyjątek od ogólnej zasady konieczności uzyskania zgody twórcy na rozpowszechnianie utworu. Zgodnie z polską ustawą wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku.
Kiedy zatem „działa” prawo panoramy? Przede wszystkim utwór musi być ogólnodostępny – nie ma przy tym znaczenia, czy jest to budynek użyteczności publicznej czy prywatny obiekt. Możemy wykonać i umieścić na swoich social media zarówno fotografię budynku wrocławskiego Pawilonu Czterech Kopuł, jak również tatrzańskiego domku ukrytego w lesie w górach. Prawo panoramy nie obejmuje wyłącznie obiektów architektonicznych, na tych samych zasadach będziemy mogli rozpowszechniać zdjęcia rzeźb, instalacji artystycznych, murali.
Jakich utworów prawo panoramy nie obejmuje? Takich, do których dostęp jest przewidziany dla ograniczonej grupy, przykładowo klatki schodowe. Możemy mieć zatem do czynienia z paradoksalną sytuacją, w której z zewnętrz fotografowany witraż będzie korzystał z instytucji prawa panoramy, jednak rozpowszechnienie zdjęcia zrobionego z wnętrza klatki będzie wymagało zgody uprawnionego podmiotu.
Prawo panoramy a zagraniczne wycieczki
Należy pamiętać, że powyższe zasady obowiązują na gruncie prawa polskiego. Przykładowo we Francji czy Włoszech nie jest dozwolone rozpowszechnianie zdjęć obiektów znajdujących się w ogólnodostępnych miejscach bez uprzednio uzyskanej zgody twórcy lub jego spadkobierców. Na poniższej mapie można zobaczyć czy i w jakim zakresie obowiązuje wolność panoramy w poszczególnych krajach:
Mardus, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Panorama a prawa autorskie
Niekiedy fotografowanie publicznie dostępnych obiektów doznaje ograniczeń ze względu na różnice w przepisach prawa obowiązujących w konkretnych państwach. Jednym z najciekawszych przykładów jest wieża Eiffla stanowiąca symbol Francji. O ile za dnia najsłynniejszy obiekt Paryża można fotografować praktycznie bez ograniczeń, tak w przypadku zdjęć wykonanych w nocy koniecznym jest uzyskanie zgody od twórcy. Skąd ta różnica? Otóż oświetlenie wieży zostało uznane za utwór i objęte jest ochroną prawną.
Choć wakacje to czas relaksu, warto pamiętać o pewnych ograniczeniach, które wiążą się z rozpowszechnianiem wykonanych przez nas zdjęć. Warto zwrócić uwagę, czy publikując zdjęcie w mediach społecznościowych, nie naruszamy cudzych praw autorskich czy prawa osób do wizerunku.
Poza sezonem wakacyjnym wolność panoramy jest ciekawym zagadnieniem prawnym w kontekście produkcji filmowych czy gier wideo. Przed przystąpieniem do realizacji swojego projektu, warto skonsultować się z profesjonalistą, który zwróci uwagę na potencjalne problemy oraz optymalne rozwiązania.