Brak zgody na rozwód pomimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia – czy to możliwe?
W pierwszej części poradnika pisaliśmy o definicji rozwodu oraz podstawowych przesłankach dających możliwość każdemu z małżonków rozpoczęcia kroków zmierzających do jego orzeczenie. Czy jednak pomimo zaniku opisywanych przez nas więzi emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej, możliwe jest, aby rozwodu nie uzyskać? Odpowiedź brzmi – tak, a powodem takiej decyzji mogą być tak zwane przesłanki negatywne orzeczenia rozwodu, których wystąpienie jest dla sądu sygnałem, aby do rozwodu nie dopuścić. O jakie sytuacje chodzi konkretnie przeczytacie poniżej. Zapraszamy. Dziś omówimy pierwszą z nich.
Pierwsza przesłanka negatywna – dobro wspólnych dzieci
Na pierwszy rzut oka pierwsza z przesłanek negatywnych rozwodu wydaję się oczywista – mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Należy sobie zadać natomiast pytanie, na jakiej podstawie sąd do takiej konkluzji dochodzi i jakie bada okoliczności. W pierwszej kolejności podkreślić trzeba, iż sąd stosując tę negatywną przesłankę bierze przede wszystkim pod uwagę w jaki sposób orzeczenie rozwodu wpłynie na rozwój dzieci oraz na ich poczucie bezpieczeństwa. Nie ulega żadnej wątpliwości, że na skutek rozwodu rodziców dochodzi do niezwykle istotnej zmiany również w życiu małoletnich dzieci. Trzeba wyważyć natomiast na ile mogłaby to być zmiana nazbyt drastyczna, czy tez traumatyczna. Istotne rolę do odegrania ma tutaj zachowanie rodziców, a mianowicie fakt czy ich kondycja emocjonalna narażona przecież silnie okolicznościami związanymi z rozwodem oraz umiejętność radzenia sobie z przez nich z tą sytuacją dają możliwość przeprowadzenia tego procesu w na tyle „spokojny” sposób, aby kierując się dobrem dziecka, czy tez dzieci nie doprowadzić do zachwiania ich poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa.
Mając na względzie te wyżej wymienione wartości sąd dokonujący oceny okoliczności sprawy w kierunku możliwości zastosowanie tej przesłanki negatywnej powinien także porównać sytuację dzieci przed orzeczeniem rozwodu, jak i po jego hipotetycznym dokonaniu.
Charakter relacji między rodzicami – dwie możliwości
Mając na względzie wpływ orzeczenia rozwodu na dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków rozważyć trzeba dwie możliwości związane z indywidualną sytuacją rodzinną dziecka. Pierwsza z nich zachodzi wówczas, gdy istniejące pomiędzy małżonkami stosunki mają destrukcyjny wpływ na życie dziecka, np. uzależnienia (najczęściej alkoholizm), stałe kłótnie, przemoc słowna czy fizyczna pomiędzy małżonkami – rodzicami dziecka. W takim przypadku orzeczenie rozwodu może okazać się wręcz zgodne z dobrem dziecka, nawet jeśli małoletni jest bardzo związany z obojgiem rodziców. Wprawdzie w polskim ustawodawstwie dobro dzieci utożsamia się mocno z wychowywaniem ich w trwałej rodzinie. Niemniej ta rodzina musi także funkcjonować w odpowiedni, niepatologiczny sposób. Tak więc, nie można mówić o naruszeniu przez orzeczenie rozwodu dobra dzieci, jeżeli w rodzinie występują stale awantury rodziców, których skutkiem jest zdemoralizowanie dzieci i zagrożenie dla ich wychowania.
Druga możliwość natomiast dotyczy sytuacji kiedy stosunki między rodzicami dziecka są poprawne.
Jednocześnie podkreślić należy zawsze, że określenie, czy orzeczenie rozwodu będzie sprzeczne z dobrem dziecka, wymaga uwzględnienia konkretnych okoliczności sprawy i zwykle wywołuje potrzebę skorzystania z pomocy specjalistów (biegłych sądowych), oprócz wykorzystania innych środków dowodowych.
Jakie kryteria bierze sąd bierze pod uwagę?
Tutaj z pomocą przychodzi nam orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego możemy wywnioskować, że:
1) sąd
oceniając czy nie zachodzi negatywna przesłanka rozwodowa, będzie
rozważał, czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z
małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu mogącym ujemnie wpłynąć
na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich;
2) nadto, jeżeli rozwód dotyczyć ma małżeństwa wielodzietnego, w którym
obowiązek utrzymania i wychowania małoletnich dzieci w pełni wyczerpuje
możliwości zarobkowe i majątkowe małżonków, to wzgląd na dobro tych dzieci może
przemawiać przeciwko orzeczeniu rozwodu i otworzeniu w ten sposób ich rodzicom
możliwości założenia nowej rodziny;
3) Ponadto sąd będzie porównywać czy orzeczenie rozwodu doprowadzi do
zaspokajania potrzeb materialnych i moralnych w mniejszym stopniu niż obecnie.
Niemniej jednak wskazać należy, że zgodnie z orzecznictwem sądów w Polsce
aspekt ekonomiczny, będący następstwem orzeczenia rozwodu i akcentowanie
pogarszania się sytuacji dzieci, w tym finansowym kontekście, nie może
wyłącznie przesądzać o tym, że dobro wspólnych małoletnich dzieci
małżonków sprzeciwia się orzeczeniu rozwodu.
4) Sąd będzie również rozważał w kontekście przedmiotowej negatywnej przesłanki rozwodowej czy orzeczenie rozwodu pogłębi konflikt co do wychowywania dzieci.
Kryteria pomocnicze
Do pomocniczych kryteriów istnienia negatywnej przesłanki rozwodowej w orzecznictwie sądów w Polsce podaje się:
- wiek dzieci,
- ich dotychczasowe stosunki z rodzicami,
- jak również stan zdrowia i stopień wrażliwości dzieci.